नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था
लोक न्यायालयीन खटल्यांना इतके कंटाळले आहेत की त्यांना फक्त निकाल हवा आहे. न्यायालयीन प्रक्रिया ही शिक्षेसारखी आहे. हे न्यायाधीश म्हणून आपल्या सर्वांसाठी चिंतेचे कारण आहे, असे भारताचे सरन्यायाधीश डी. वाय. चंद्रचूड यांनी म्हटले आहे.
सर्वोच्च न्यायालयात विशेष लोकअदालत सप्ताहाच्या स्मरण समारंभात सरन्यायाधीश बोलत होते. या कार्यक्रमाला कायदा मंत्री अर्जुनराम मेघवालही उपस्थित होते. सर्वोच्च न्यायालयाच्या स्थापनेला ७५ वर्षे पूर्ण झाल्यानिमित्त २९ जुलै ते ३ ऑगस्ट दरम्यान विशेष लोकअदालतीचे आयोजन करण्यात आले होते. त्या निमित्त हा कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला होता.
आम्ही प्रयत्न करून सांगतो की, आम्ही तोडगा काढणार नाही. त्यापेक्षा आम्ही तुम्हाला चांगला निकाल देऊ. बी. आर. आंबेडकरांसारख्या दिग्गजांनी संविधानाची निर्मिती केली, तेव्हा त्यांनी ती एका ध्येयाने तयार केली होती. भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाला १८० घटनात्मक प्रकरणे हाताळणारे अमेरिकन सर्वोच्च न्यायालय बनवण्याची कल्पना नव्हती. त्यापेक्षा न्याय सर्वांच्या दारात असा त्यामागचा विचार होता. हे न्यायालय होते जे गरीब समाजासाठी बांधले जात होते, ज्यांना न्याय मिळत नव्हता, असे चंद्रचूड म्हणाले.
लोकअदालत हे असे मंच आहे, जेथे प्रकरणे किंवा खटले न्यायालयात प्रलंबित असण्यापूर्वी परस्पर सामंजस्याने वाद मिटवले जातात. लोकअदालतीच्या निर्णयांवर कोणत्याही न्यायालयात अपील करता येत नाही. सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश एका उंच व्यासपीठावर बसतात. आमच्यासमोर वकील बसतात. हायकोर्ट किंवा जिल्हा कोर्टात जसे आपण क्लायंट ओळखतो तसे आपल्याला फारसे माहीत नसते. ज्या लोकांना आपण सर्वोच्च न्यायालयात न्याय देतो, ते लोक आपल्याला अदृश्य आहेत. ही आमच्या कामाची सर्वात मोठी कमतरता आहे, असेही ते म्हणाले.
सुप्रीम कोर्टात छोटी प्रकरणेही चालतात
भारत सरकारचे एक अतिशय वरिष्ठ सचिव आणि माजी नागरी सेवक यांनी मला सांगितले की, सर्वोच्च न्यायालयात लहान प्रकरणांचीही सुनावणी होते, हे त्यांना कधीच माहीत नव्हते. कारण सर्वच मोठे खटले सर्वोच्च न्यायालयात निकाली निघताना पाहण्याची आपल्याला सवय आहे.
