नवी दिल्ली : हवामान बदलामुळे नाही तर मानवी लोभामुळे गेल्या पाच वर्षांत ५३ लाख फलदायी आणि सावलीची झाडे शेतातून नाहीशी झाली आहेत. यामध्ये कडुनिंब, महुआ, जॅकफ्रूट ही झाडे प्रमुख आहेत. संशोधकांनी भारतीय शेतात असलेल्या ६० कोटी झाडांचा अहवाल तयार केला आहे. यानुसार, भारतातील जंगले आणि वृक्षारोपण यांच्यातील फरक फारसा स्पष्ट नाही, परंतु हे स्पष्ट आहे की या जमिनीच्या वापरामध्ये गेल्या पाच वर्षांत शेतापासून ते शहरापर्यंत विखुरलेला झाडांचा मोठा भाग नष्ट केला गेला आहे.
कोपनहेगेन विद्यापीठातील संशोधकांनी केलेल्या अभ्यासानुसार, देशात प्रति हेक्टर सरासरी झाडांची संख्या ०.६ इतकी नोंदवली गेली आहे. त्यांची सर्वाधिक घनता उत्तर-पश्चिम भारतातील राजस्थान आणि दक्षिण-मध्य प्रदेशातील छत्तीसगडमध्ये नोंदवली गेली आहे. येथे २२ प्रति हेक्टरपर्यंत वृक्षांची उपस्थिती नोंदविण्यात आली आहे. तर अभ्यासादरम्यान, या झाडांचे १० वर्षे निरीक्षण करण्यात आले. नेचर सस्टेनेबिलिटी या आंतरराष्ट्रीय जर्नलमध्ये हा अहवाल प्रकाशित करण्यात आला आहे.
तेलंगणा आणि महाराष्ट्रात वृक्षांचे मोठ्या प्रमाणावर झाले नुकसान
२०१०-११ मध्ये निरीक्षण केलेली सुमारे ११ टक्के मोठ्या सावलीची झाडे २०१८ पर्यंत गायब झाली होती. तथापि, या कालावधीत, अनेक हॉटस्पॉट्सचीही नोंद करण्यात आली होती जिथे शेतातील ५० टक्के झाडे गायब झाली होती. २०१८ ते २०२२ या कालावधीत जवळपास ५३ लाख झाडे शेतातून गायब झाल्याचेही या अभ्यासातून समोर आले आहे. म्हणजेच या काळात प्रत्येक कि.मी. परिसरातून सरासरी २.७ झाडे गायब झाल्याचे आढळून आले. काही भागात प्रत्येक कि.मी. परिसरातून ५० पर्यंत झाडे गायब झाली आहेत.
पर्यावरणासाठी चांगले नाही
गेल्या काही वर्षांत ज्या पद्धतीने शेती पद्धती बदलत आहे, ती केवळ पर्यावरणासाठीच नव्हे, तर शेतक-यांसाठीही फायदेशीर नाही, असे संशोधकांचे मत आहे. शेतात कडुनिंब, अर्जुन आणि महुआ यासारखी सावलीची झाडे असणेही पर्यावरणासाठी तसेच शेतासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहेत, तरीही त्यांच्या निगराणीकडे पुरेसे लक्ष दिले जात नाही,असेही या अहवालात म्हटले आहे.
