नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था
कृत्रिम उपग्रहांमुळे पृथ्वीला मोठा धोका निर्माण झाला आहे. यामुळे शास्त्रज्ञ चिंतेत आहेत. उपग्रह नेटवर्कच्या वेगात होत असलेल्या विस्तारामुळे नवीन चिंता निर्माण झाली आहे. मेगाकॉस्टलेशनसाठी आवश्यक असलेल्या उपग्रहांच्या वाढत्या संख्येमुळे पृथ्वीच्या चुंबकीय क्षेत्रावर अनपेक्षित परिणाम होऊ शकतात, असे सिएरा सॉल्टर, आइसलँड विद्यापीठाच्या अभ्यासात म्हटले आहे.
स्पेसएक्स, अमॅझॉन, वनवेब यासारख्या कंपन्या ग्रहांची लांबी आणि रुंदी व्यापून मोठ्या संख्येने उपग्रह नक्षत्र लॉन्च करत आहेत. याचे श्रेय स्पेसएक्सच्या स्टारलिंक प्रकल्पाला आणि जागतिक इंटरनेट कव्हरेज प्रदान करण्याच्या उद्देशाने इतर संस्थांच्या उपक्रमांना दिले जाते. हा विकास चांगल्या केनेक्टिव्हीटीबाबत आश्वस्त करतात. मात्र, यामुळे पर्यावरणाचा देखील मोठा प्रश्न निर्माण होतो. यामध्ये प्रकाश प्रदूषण, निम्न-पृथ्वीच्या कक्षेत संभाव्य टक्कर आणि ओझोन थर प्रभावांसह महत्त्वपूर्ण पर्यावरणीय समस्यादेखील उपस्थित करतात. पृथ्वीच्या कक्षेत संभाव्य टक्कर आणि ओझोन थर प्रभावांसह अनेक पर्यावरणीय समस्या उपस्थित होतात.
सॉल्टरच्या अभ्यासानुसार एक नवीन समस्या निर्माण झाली आहे. पृथ्वीची चुंबकीय ढाल कमकुवत होणे, डिऑर्बिटेड उपग्रह ढिगा-यांचे वस्तुमान मॅग्नेटोस्फियरमधील नैसर्गिक कणांपेक्षा जास्त आहे. उदाहरणार्थ एकाच दुस-या पिढीच्या स्टारलिंक उपग्रहाचे अवशेष व्हॅन अ‍ॅलन बेल्ट्समधील कणांच्या एकत्रित वस्तुमानापेक्षा सात दशलक्ष पट जास्त वजनदार आहेत. सॉल्टरच्या तपासणीतून या प्रदेशातील डेबी लांबीमध्ये लक्षणीय वाढ झाल्याचे दिसून आले. प्लाझ्मा चालविण्यामध्ये विद्युतीय प्रभावाचे एक माप, मॅग्नेटोस्फियरच्या विद्युत गुणधर्मांमधील संभाव्य बदलांना सूचित करते. सॉल्टरच्या निष्कर्षांचे परिणाम खोल आहेत. त्यामुळे शास्त्रज्ञांना हा प्रश्न अधिक भेडसावत आहे. कारण याचा पृथ्वीवर दूरगामी परिणाम होऊ शकतो. याबद्दल चिंता वाढली आहे.
…तर कृत्रिम शेलबाहेरील चुंबकीय क्षेत्र शून्यावर
उपग्रहाच्या ढिगा-याचे प्रवाहकीय स्वरूप, सैद्धांतिकदृष्ट्या पृथ्वीभोवती एक संरक्षणात्मक प्रभाव निर्माण करू शकतात, ज्यामुळे या कृत्रिम शेलच्या बाहेरील चुंबकीय क्षेत्र शून्यावर येऊ शकते. जरी ही परिस्थिती सरलीकृत केली गेली असली तरी मानवी क्रियाकलाप खरोखरच वैश्विक किरणोत्सर्ग आणि सौर वादळांपासून आपल्या ग्रहाच्या संरक्षणात्मक अडथळ््यामध्ये बदल करत असल्याची शक्यता वाढवते.
…म्हणून वाढली चिंता
स्पेस इंडस्ट्री जसजशी वाढत आहे, तसतसे सॉल्टर मॅग्नेटोस्फियरवर प्रवाहकीय धूलिकणाचा संपूर्ण प्रभाव समजून घेण्यासाठी बहु-विषय अभ्यासाच्या तातडीच्या गरजेवर जोर देते. तंत्रज्ञानातील प्रगती आणि पर्यावरणीय कारभारी यांच्यातील नाजूक संतुलनाकडे उपग्रह बिंदू जमा करून पृथ्वीचे चुंबकीय क्षेत्र कमकुवत होण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे चिंता वाढली आहे.
