नवी दिल्ली : भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थाच्या महत्त्वाकांक्षी गगनयान मोहिमेपूर्वी महिला रोबोट अंतराळवीर हयुमनॉइड व्योममित्रा अंतराळात उड्डाण करणार आहे. केंद्रीय विज्ञान आणि तंत्रज्ञान राज्यमंत्री (स्वतंत्र प्रभार) डॉ. जिंतेंद्र सिंह यांनी दिल्लीत ही माहिती दिली.
डॉ. जितेंद्र सिंह म्हणाले की मानवरहित व्योममित्रा मोहीम यावर्षी जुलै २०२४ नंतर नियोजित करण्यात आली आहे. तर गगनयान २०२५ मध्ये पाठवले जाणार आहे. व्योममित्रा हा दोन संस्कृत शब्दांपासून बनलेला आहे व्योम म्हणजे जागा आणि मित्र. जितेंद्र सिंह म्हणाले की ते व्योममित्रा मॉड्यूलच्या पॅरामीटर्सचे निरीक्षण करू शकते, चेतावणी जारी करू शकते आणि लाइफ सपोर्ट ऑपरेशन करू शकते. हे अंतराळ वातावरणात मानवी क्रियांचे अनुकरण करू शकेल अशा प्रकारे डिझाइन केले गेले आहे.
सेन्सर्स त्यांच्या मदतीने आपण आजूबाजूचे वातावरण समजतो. कॅमेरा, स्पीकर आणि मायक्रोफोन केवळ सेन्सरद्वारे नियंत्रित केले जातात. ुमनॉइड्स त्यांच्या मदतीने पाहू, बोलू आणि ऐकू शकतात. क्ट्युएटर ही एक विशेष प्रकारची मोटर आहे, जी माणसाप्रमाणे चालण्यास आणि हात व पायांची हालचाल करण्यास मदत करते. त्याच्या मदतीने, ुमनॉइड्स सामान्य रोबोटच्या तुलनेत विशेष प्रकारच्या क्रिया करू शकतात. गगनयानचे चाचणी वाहन उड्डाण-टीव्हीडी १ गेल्या वर्षी २१ ऑक्टोबर रोजी झाले होते. आपत्कालीन परिस्थितीत क्रू एस्केप सिस्टम आणि पॅराशूट सिस्टमची चाचणी घेणे हा त्याचा उद्देश होता. लाँच वाहन मानवी रेटिंग पूर्ण झाले आहे. सर्व प्रोपल्शन टप्पे योग्यरित्या कार्यरत आहेत. त्याच्या लॉच्निंगची सर्व तयारी पूर्ण झाली आहे.
ुमनॉइड कसे कार्य करते?
ुमनॉइड्स हा एक प्रकारचा रोबोट आहे जो मानवाप्रमाणे फिरू शकतो. मानवी भाव देखील समजू शकतो. कृत्रिम बुद्धिमत्ता प्रोग्रांिमगद्वारे प्रश्नांची उत्तरे देखील देऊ शकतात. ुमॅनॉइड्समध्ये दोन विशेष भाग असतात, जे त्यांना मानवाप्रमाणे प्रतिक्रिया आणि हालचाल करण्यास मदत करतात. गगनयान प्रकल्पांतर्गत अंतराळवीरांची टीम ४०० किलोमीटरच्या कक्षेत पाठवली जाईल. त्यानंतर त्यांना समुद्रात उतरवून पृथ्वीवर परत आणण्याची सुरक्षित प्रक्रिया दाखवली जाईल.
अंतराळ कंपन्यांनी यश मिळविले
लोकांना अंतराळात नेण्यात जगातील तीन अवकाश कंपन्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. यापैकी पहिली रिचर्ड ब्रॅन्सनची कंपनी व्हर्जिन गॅलेक्टिक, दुसरी जेफ बेझोसची कंपनी ब्लू ओरिजिन आणि एलन मस्कची स्पेसएक्स कंपनी. या कंपन्यांनंतर चीनसह इतर अनेक देशही अवकाश पर्यटनाशी संबंधित प्रकल्पांमध्ये काम करत आहेत.
