नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था
भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) पुन्हा एकदा जगात नाव कमावले आहे. संपूर्ण जगाचे लक्ष आता इस्रोच्या कामगिरीकडे आहे. इस्रोने यासाठी कठोर परिश्रम घेतले असून, रॉकेट इंजिनसाठी हलक्या वजनाच्या नोझल्सची रचना केली आहे. रॉकेट इंजिनसाठी हलक्या वजनाचे कार्बन-कार्बन नोझल्स बनवले आहे. हा रॉकेट इंजिन तंत्रज्ञानातील एक नवीन उपक्रम आहे. रॉकेटची पेलोड क्षमता आता लाइटर नोझल्सने वाढवली जाईल, असे इस्रोने म्हटले आहे.
अंतराळ संस्थेच्या विक्रम साराभाई स्पेस सेंटरने हे विकसित केले आहे. रॉकेट इंजिनचे महत्त्वपूर्ण पॅरामीटर्स वाढवण्याचा दावादेखील त्यांनी केला. यामुळे प्रक्षेपण वाहनांची पेलोड क्षमता वाढेल. एसआय-एसआय नोझलचे मुख्य वैशिष्ट्य म्हणजे सिलिकॉन कार्बाइडचे विशेष अँटी-ऑक्सिडेशन कोटिंग, जे ऑक्सिडायझिंग वातावरणात त्याची ऑपरेटिंग रेंज वाढवते. या नवकल्पनामुळे केवळ थर्मल-प्रेरित ताण कमी होणार नाही तर रॉकेट प्रक्षेपण दरम्यान गंज प्रतिरोधक क्षमतादेखील वाढणार आहे. त्यामुळे प्रतिकूल वातावरणात विस्तारित ऑपरेटिंग तापमान श्रेणींचा सामना करण्याची ताकद मिळेल, असे इस्रोने म्हटले आहे.
या नवीन तंत्रज्ञानाने तयार केलेले नोझल विशेषत: वर्कहॉर्स लॉन्चर, पोलर सॅटेलाईट लॉन्च व्हेईकलसाठी वापरले जाऊ शकते. इस्रोच्या म्हणण्यानुसार पीएसएलव्हीचा चौथा टप्पा, पीएस-४, सध्या कोलंबियम मिश्र धातूपासून बनवलेल्या नोझल्ससह जुळ््या इंजिनांनी सुसज्ज आहे. इस्रोचे प्रमुख सोमनाथ मंगळवारी ४२ व्या इंटर-एजन्सी स्पेस डेब्रिस कोऑर्डिनेशन कमिटी च्या उद्घाटन बैठकीला उपस्थित होते. यावेळी ते म्हणाले की, जेव्हा तुम्ही भविष्यातील शोधाचा विचार करत असाल, तेव्हा आम्हाला पृथ्वी-चंद्र प्रणाली आणि सौर ग्रह शोध यासारख्या पृथ्वीच्या कक्षेच्या पलीकडे जाण्याची कौशल्ये विकसित करण्याची गरज आहे.
अंतराळ मोहिमेला कचरामुक्त करणार
२०२३ पर्यंत अंतराळ मोहिमेला कचरामुक्त करण्याचे भारताचे उद्दिष्ट असल्याचे इस्रोच्या प्रमुखांनी जाहीर केले. सर्व भारतीय कलाकार, सरकारी आणि गैर-सरकारी यांच्या मदतीने अंतराळ मोहिमेला २०३० पर्यंत कचरामुक्त करायचे आहे. मलबा निर्माण होणार नाही, याची खात्री करण्यासाठी भारत यंत्रणा आणि संरचना तयार करत आहे. आम्ही अंतराळ यंत्रणेमध्ये यंत्रणा आणि संरचना तयार करत आहोत, जेणेकरून मोठ्या प्रमाणात मलबा निर्माण होऊ शकत नाही, असे सोमनाथ यांनी सांगितले.
